Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünyada 1,3 milyar kişi tütün ürünü kullanmaktadır. Tütün ürünü kullananların %80’i, genellikle yoğun tütün endüstrisi müdahalesi ve pazarlamasının hedefi olan düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşamaktadır. Bu ülkeler aynı zamanda tütün ürünü kullanımına bağlı hastalık ve ölüm yükünün de en yüksek olduğu ülkelerdir. Tütün kullanımı, hane halkı harcamalarını gıda ve barınma gibi temel ihtiyaçlardan tütüne yönlendirerek yoksullaşmaya katkıda bulunmaktadır. Ülkemizde 15 yaş üzeri nüfusta tütün ürünü kullanmayanlar, toplumun yaklaşık %70’ini oluşturmaktadır. Tütün ürünü kullanmayanlar toplumun çoğunluğunu oluşturmasına rağmen, tütün ürünü kullanımının yaygınlığı ve görünürlüğü yüksektir.
Dünyada her gün 22 bin kişi bir yılda 8 milyondan fazla kişi tütün ürünü kullanımına bağlı hastalıklar sebebiyle hayatını kaybetmektedir. Bu ölümlerin 7 milyondan fazlası doğrudan tütün kullanımının sonucu iken 1,2 milyondan fazla kişi de tütün ürünü kullandığı için değil, tütün ürünü dumanına maruz kaldığı için hayatını kaybetmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü’nün tahminlerine göre; dünyadaki çocukların yarısı tütün dumanıyla kirlenmiş havayı solumakta ve her yıl 65.000 çocuk pasif etkilenimin yol açtığı hastalıklar sebebiyle hayatını kaybetmektedir. Hamilelik döneminde tütün ürünü kullanmak, bebekler için ömür boyu sürecek çeşitli sağlık sorunlarına yol açmaktadır. Kısaca tütün ürünleri pasif etkilenim yoluyla, kullanmayanlar için de ölümcül zararlar vermektedir. Tütün ürünlerinin her türlüsü zararlıdır ve tütün dumanına maruz kalmanın güvenli bir düzeyi yoktur.
Dünyada olduğu gibi ülkemizde de en yaygın kullanılan bağımlılık yapıcı madde olan tütün ürünleri; kanser, kalp damar hastalıkları, KOAH gibi pek çok önlenebilir hastalık ve erken ölüm sebepleri arasında ilk sırada yer almaktadır Tütün ürünü kullanımı, akciğer kanseri başta olmak üzere ağız ve gırtlak, soluk borusu, yemek borusu, mide, bağırsak, karaciğer, pankreas, böbrek, mesane, erkeklerde prostat, kadınlarda meme, rahim ağzı kanseri gibi vücudun pek çok yerinde pek çok kansere sebep olur.
Tütün ürünleri hem bireyin ekonomisine hem de ülke ekonomisine zarar vermektedir. Tütün endüstrisi, tütün yetiştiriciliği yoluyla küresel gıda krizine katkıda bulunmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre tütün ürünü kullanımına bağlı toplam ekonomik kaybın yıllık 1,4 trilyon dolar olduğu tahmin edilmektedir. Tütün kullanımı durdurulmadığı takdirde, tütün ürünü kullanımının sebep olduğu sağlık yükü ve maliyetleri artmaya devam edecektir.
İşte bu ve benzeri başta sağlık zararları olmak üzere tütün ürünlerinin tüm zararlarına dikkat çekmek, tütün ürünü kullananlara bırakmaları yönünde bilinç kazandırmak ve bırakmaya teşvik etmek amacıyla toplumun farkındalığı artırmaya yönelik;
Dünya Sağlık Örgütü tarafından 31 Mayıs tarihi “Dünya Tütünsüz Günü” olarak ilan edilmiştir. Ülkemizde de her yıl 31 Mayıs tarihi çeşitli etkinliklerle kutlanmaktadır. Bu sene DSÖ tarafından üye ülkelere önerilen tema “Tütüne değil yiyeceğe ihtiyacımız var” kapsamında tütün tarımının ve tütün kullanımının çevreye, doğaya verdiği yıkıcı zararlarının ön plana çıkarılmasıdır.
Tütün ekiminin, üretiminin, dağıtımının, tüketiminin sağlık ve çevre üzerindeki zararlı etkisi, her geçen gün artmaya devam etmektedir. Dolayısıyla DSÖ tarafından da bu yıl dikkat çekilen önemli bir husus da tütün ürünlerinin oluşturduğu çevre zararları olmuştur. Tütün yetiştiriciliği için ormanlar yok edilmekte, verimli tarım toprakları zarar görmekte ve su kaynakları tüketilmektedir. Ayrıca tütün ürünlerinin zehirli atıkları da yine bu sınırlı ve değerli kaynakların zarar görmesine sebep olmaktadır. Her yıl, çoğunluğu plastik olan 2 milyon ton tütün ürünü ambalaj atığı oluşmakta ve bu atıklar çevreye zarar vermektedir.
Tütün üretimi pek çok tarım ürününden daha fazla su tüketimi gerektirmektedir. Tek bir sigaranın tütününün yetiştirilmesi, üretimi, nakliyesi için yaklaşık 3,7 litre su kullanılmaktadır. Tütün endüstrisi dünyada her yıl yaklaşık 22 milyar ton yani 15 milyon olimpik yüzme havuzunun suyu kadar, su tüketimine sebep olmaktadır. Sigara izmaritleri, dünya çapında en yaygın atılan atıktır, sahillerde ve su kenarlarında en sık toplanan çöptür. Her yıl dünyada 4,5 trilyon sigara izmariti atığı oluşmaktadır. Çoğunlukla sigara izmaritlerinden oluşan tütün ürünü atıkları su kaynaklarına karışmakta ve zarar vermektedir. Tek bir sigara izmariti, ortalama 100 litre kadar suyu kirletmektedir. Sigara izmaritlerinde bulunan pek çok tehlikeli kimyasal madde ve elektronik sigara atıkları sulara ve toprağa sızarak doğaya zarar vermektedir.
Tütün endüstrisi, sigara üretimi için yıllık 600 milyon adet ağaç kesmekte ve 200.000 hektar toprağın zarar görmesine sebep olmaktadır. Ayrıca tütün endüstrisi yılda 84 milyon ton karbondioksit eşdeğerinde sera gazı salınımına sebep olmaktadır. Tütün dumanı, dizel egzozundan daha yüksek oranda partikül atılmasına sebep olarak hava kirliliğini de artırmaktadır. Tütün endüstrisi, dünyanın zaten kıt olan kaynaklarının daha da azalmasına ve iklim değişikliğine sebep olmakta, ekosisteme zarar vermektedir. Kısaca tütün endüstrisi insanları olduğu gibi gezegenimizi de zehirlemektedir.
Diğer taraftan söndürülmemiş sigara izmaritleri, orman yangınları başta olmak üzere pek çok yangın ve buna bağlı can kayıplarının önemli bir sebebi olmaya devam etmektedir. Tüm bu çevresel zararlar göz önünde bulundurularak bazı ülkelerde, hükümetler ve yerel yönetimler tarafından tütün ürünü atıklarının temizlemesi ve bertaraf edilmesi masraflarının karşılanması için çevre vergisi gibi yeni önlemler alınmaktadır.
Bu yıl ülke genelinde yürütülecek 31 Mayıs etkinlikleri kapsamında, tütünün çevreye ve sağlığa verdiği zararlar konusunda toplumun farkındalık düzeyini artırmayı amaçlayan faaliyetlerin ülke genelinde eş zamanlı olarak yürütülmesi için 81 ilimize resmi yazı iletilmiştir. Valiliklerimizin 31 Mayıs Dünya Tütünsüz Günü Etkinlikleri kapsamında alttaki etkinlikleri gerçekleştirmeleri istenmiştir;
1. "İzmarit Değil Tohum At", "Zehire Değil Gıdana ve Geleceğine Yatırım Yap", "Çocuklarına Zehir Saçan Tütün Tarlası Değil Oksijen Salan Ormanlar Bırak" gibi sloganlarla desteklenmiş tohum, fide ve fidanların toprakla buluşacağı özellikle ailelerin çocuklarıyla birlikte zaman geçirerek eğlenebilecekleri etkinliklerin organize edilmesi. Temiz gıda ve su kaynaklarına dikkat çekmek üzere “Doğaya Daha Yakından Bak!” sloganıyla illerde yer alan koru, orman, deniz ya da göl kenarındaki izmaritlerin doğaya verdiği zararları ön plana çıkaracak izmarit toplama etkinliği gibi gönüllük faaliyetleri düzenlenerek bu faaliyetlere ilişkin öncesi/sonrası fotoğrafların karşılaştırılmalı olarak şehir merkezlerinde, kişilerin yoğun olarak bulunduğu yerlerde sergilenmesinin sağlanması,
2. Tütün ve tütün ürünlerinin kullanımının sağlık ve çevre zararları konusunda insanların yoğun olarak kullandığı AVM, sinema gibi yerlerde kurulacak stantlarda bir hafta boyunca ALO 171 Sigara Bırakma Danışma Hattı ve ilde faaliyet gösteren sigara bırakma poliklinikleri ile kapalı alanlarda tütün ürünü kullanımı durumunda vatandaşların ihbarda bulunabilecekleri ALO 184 SABİM hattı hakkında gerekli bilgilendirmelerin yapılması, isteyen vatandaşlara karbonmonoksit (CO) ölçümü yapılması,
3. Tüm sağlık kuruluşları ile vatandaşların yoğun olarak kullandıkları yerlerde dumansız hava sahası ve sigaranın zararlarının anlatıldığı afiş ve benzeri bilgilendirme materyallerinin asılması,
4. Düzenlenecek etkinliklere ilin üst düzey yöneticilerinin katılımlarının sağlanarak, toplumun tüm kesimlerinin dâhil edilmeye çalışılması ve etkinliğin yerel medyada yer bulması konusunda çalışmalar yapılması.
5. Bağımlılıkla Mücadele İl Koordinasyon Kurulu üyesi kurum ve kuruluşların sosyal medya hesaplarından bilgilendirmelerin yapılması,
6. Gerçekleştirilen etkinliklerin yerel medya organlarından duyurulması
Geç kalmadan tütün ürünlerinden ve bunların bağımlılığından kurtulmanın; sağlık, sosyal, ekonomik ve çevresel pek çok kazanç sağlayacağı açıktır. Tütün ürünü kullanımı ne kadar erken bırakılırsa, vücudun iyileşme ve kendini onarım süreci de o kadar hızlı olur. Çevredeki bireylerin, özellikle de çocukların pasif sigara dumanından korunması için de büyük kazanç sağlanır. Ayrıca, gezegenimizin sınırlı su, toprak, ağaç gibi kaynaklarının korunması sağlanır.
Bu çerçevede çocuk ve gençlerimiz başta olmak üzere toplumumuzu tütün ürünlerinin sağlık, sosyal, ekonomik ve çevre zararlarından korumak, tütün ürünü kullananları bırakmaları için teşvik etmek ve desteklemek amacıyla tütünle mücadele çalışmalarımız geliştirilerek sürdürülmektedir.